Çanak ve Çömlekçilikte Toprak Hazırlığı, Yapımı ve Pişirme

Çanak yapımında kullanılan toprak, Avanos çevresinden çıkarılmaktadır. Toprak yağlı ve yağsız olmak üzere iki çeşittir. Renkleri kızıldan, kil rengine doğru değişik tondadır. Bunlar, birbiriyle karıştırılarak kullanılır. Ayrıca milli topraklar da çanak yapımında kullanılmaktadır.

Çanak yapılacak toprak, önce toprak öğütücü makinalardan geçirilerek ufaltılır. Değişik çapta delikleri olan iki ayrı elekten, iki kez elenir. Teknelerde 12 teneke toprağa, 4 teneke su ilave edilerek, 1-2 gün ıslatılır. Üzerine, kum veya kil içeren topraktan katılarak, ihtiyaca göre yoğrulur. Yoğurma işi, elle veya makinayla yapılır. Elde edilen çamur, silindirden geçirilerek hazır hale getirilir. Çamur hemen kullanılabildiği gibi, 25 gün içinde de kullanılabilir. 25 günden sonra, özelliğini kaybeder. Eğer çamuru milli topraktan hazırlamış isek, yapacağımız işler, süs eşyası olmalıdır. Milli toprak, daha parlak olduğu için daha iyi sonuç verir. Mili topraktan yapılan eşyaların içinde su bırakılırsa koku yapar. O nedenle, testi çömlek gibi kullanım eşyalarında milli toprak kullanılmaz. Ayrıca yapım aşamasında çok dikkat ister, gayet ince yapılmalıdır. Eşya kalın yapılırsa, fırınlama aşamasında kırılır.

Bu çanak çömlekler, insan gücüyle çalışan ayakla döndürülen tezgahlarda yapıldığı gibi, elektrikle çalışan makinelerle de yapılmaktadır.

Yapılan çanak çömlekler, gölgede bir hafta süreyle tamamen kurutulur. Doğrudan güneş alırsa veya kışın soğukta donarsa, fırınlama aşamasında kesinlikle kırılır.

Çanak, çömlekler, yine ilkel olarak yapılmış alttan ısıtmalı fırınlarda tamamen üst üstte dizilerek (5-6 sıra olabilir) pişirilir. Fırının büyüklüğüne göre, aldığı mal sayısı değişir. Yakacak olarak saman, talaş, rakı ve şarap fabrikalarının artıkları (Şift) kullanılır. Fırının alt  (Birinci) bölmesi, tuğla ile örülmüştür. Kuvvetli yakıt yakarak, tuğlanın iyice kızarması sağlanır. Daha sonra, bu durum muhafaza edilecek şekilde, sürekli yakacak atılarak, sıcaklığın 800-900 derecede kalması sağlanır. Bu dereceyi geçmesi halinde ise, çanaklar eriyip bir birine yapışır. Isının ayarlanması sadece tecrübeyle sabittir. Her hangi bir derece kullanılmaz. Bu pişirme süresi 8 saat devam eder. Bu sürenin sonunda pişen çanak çömlekler çıkarılır.  Kullanıma ve süsleme işine hazır hale gelmiştir.